Istorijat

Filozofski fakultet u Novom Sadu osnovan je posebnim zakonom koji je donela Skupština NR Srbije juna 1954. godine, da bi potom Republičko izvršno veće obrazovalo Matičnu komisiju sa zadatkom da, u svojstvu privremenih fakultetskih organa, pripremi početne nastavne planove, izabere vršioca dužnosti dekana, prve nastavnike i administrativno-tehničke radnike, da pripremi zgrade i druge uslove za početak rada fakulteta. Matična komisija, u sastavu: Aleksandar Belić, Pavle Savić, Velibor Gligorić, Vasa Čubrilović, Borivoje Drobnjaković, Mladen Leskovac, Miljan Mojašević, Tadija Pejović i Spasoje Čobanski - već na prvoj sednici za vršioca dužnosti dekana izabrala je dr Borivoja Drobnjakovića, dekana Filozofskog fakulteta u Beogradu, i odlučila da se obrazuje šest studijskih grupa: za istoriju, za južnoslovenske jezike, za jugoslovensku književnost, za engleski jezik i književnost, za nemački jezik i književnost, i za matematiku sa fizikom. Polovinom septembra iste godine Matična komisija je izabrala prve nastavnike: Mladena Leskovca, dr Milivoja Pavlovića, dr Mitu Kostića, Đorđa Sp. Radojčića, dr Petra I. Popovića, dr Mirka Stojakovića, dr Petra Đorđića, dr Ivana Popović, dr Pavla Ivića, dr Bogoljuba Stankovića i dr Milutina Garašanina.

Budući da je Fakultet (kao i u isto vreme osnovani Poljoprivredni) ulazio u sastav Beogradskog univerziteta, što znači da se podrazumevala i kadrovska i svekolika druga pomoć BU, uz prvu "postavu" nastavnika, a činili su je odreda velikani srpske nauke i kulture (oni mlađi su se upravo u ovoj sredini ostvarili), već prva generacija studenata, upisana između 5. i 15. septembra, prispela bezmalo iz svih krajeva tadašnje Jugoslavije, mogla je da računa da je upisala dobru školu. A došla je u Novi Sad, u Vojvodinu, koja je još u XVIII veku (1774. godine) imala ponudu bečkog dvora da otvori visoku školu, datu s namerom da se odvrate srpski mladići od odlaska na školovanje u Rusiju, ali se tome usprotivila Ugarska dvorska kancelarija. Istu sudbinu imalo je i nekoliko drugih inicijativa. Tek je 1920. godine, kao deo BU, u Subotici otvoren Pravni fakultet. Višenacionalna Vojvodina, sa zavidnim dostignućima i u materijalnom i u duhovnom pogledu, sa znamenitom Maticom srpskom i dragocenim iskustvima njenih školaraca, sticanim ranije u Jegri, Pešti, Beču, Požunu, a kasnije u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani, sa bogatim književnim fondom Biblioteke Matice srpske, uz zavidan ekonomski potencijal - bila je predodređena i spremna za ustanovu ovakve vrste. Bili su to počeci koji su se doživljavali kao prirodno "izrastanje" jedne sredine, a kasniji uspeh, koji karakteriše zavidan uspon za proteklih pedeset godina, kao neiznevereno očekivanje. Njegov uspeh je "prorekao" veliki Aleksandar Belić (ali ne samo Filozofskog fakulteta nego i Novosadskog univerziteta, koji će biti osnovan šest godina kasnije):
"Ja najdublje zahvaljujem na časti koja mi je ukazana da otpočnem predavanja na Filozofskom fakultetu u, nadajmo se, uskoro potpunom i osamostaljenom Novosadskom, ili bolje, Vojvođanskom univerzitetu. U isto vreme ja Vam zahvaljujem što ste mi tako dali prilike da izjavim... ovde, u srce Vojvodine, svoju osobitu radost, što je Vojvodina - koja je već odavno to zasluživala i koja se odavno pokazala da je dostojna da i u svojoj sredini ima univerzitet kojem je dobar razvitak moralno već unapred zagarantovan - taj univerzitet i dobila." (1. decembar 1954. godine)

Fakultet se ubrzano i planski razvijao, s velikim entuzijazmom njegovih poslenika i uz svestranu podršku društvene zajednice. Kadrovski se popunjavao (u početku, razumljivo, dovođenjem u Novi Sad ili već afirmisanih naučnika ili talentovanih mladih ljudi koji su tek ovde započeli da grade univerzitetsku karijeru, da bi kasnije počeo da se oslanja i na svoje najbolje studente; školske 1961/62. godine na trima studentskim grupama je otvorio postdiplomske studije, a 1969. godine na Fakultetu su odbranjena prva dva doktorata), za kratko vreme je zasnovo biblioteku za potrebe nastave i nauke, smišljeno podsticao razvoj naučnoistraživačkog rada (i individualnog i timskog, čime je Novi Sad prednjačio i u okvirima tadašnje Jugoslavije), pokrenuo svoju prvu ediciju - Godišnjak Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i, što je posebno važno, bez kompleksa inferiornosti tek osnovanog fakulteta, uključio se u međuuniverzitetsku i međunarodnu saradnju. Otvaranjem novih studijskih grupa pratio je potrebe zajednice a pre svega višenacionalne Vojvodine: 1957. godine otvoren je Lektorat, a 1959. godine Katedra za mađarski jezik i književnost (te godine je upisana i prva grupa od 30 studenata), 1961. godine prve studente upisala je Katedra za slovački jezik i književnost, 1981. godine osnovane su katedre i otvorene studijske grupe za rumunski jezik i književnost (Lektorat 1974. godine) i za rusinski jezik i književnost (Lektorat 1972. godine). Školske 1961/62. godine Fakultet je osnovao katedre i upisao prve studente na studijske grupe za rusinski jezik i književnost, za francuski jezik i književnost, za hemiju, za fiziku, za biologiju, nešto kasnije i za geografiju. Fakultet je, na inicijativu Pokrajine, 1968. godine dobio ulogu osnivača tri samostalna naučna instituta - Instituta za lingvistiku, Instituta za hungarologiju i Instituta za istoriju Vojvodine, koji će kasnije (1976. godine) integracijom ući u njegov sastav. Raznorodnog sastava i preglomazan (sa 14 studijskih grupa), Filozofski fakultet se 1969. godine razdvojio na dva fakulteta - Filozofski i Prirodno-matematički. Studijska grupa za pedagogiju otvorena je 1972. godine, a za psihologiju 1982. godine. Katedra za sociologiju i filozofiju 1978. godine zasniva studijsku grupu za marksizam, da bi se kasnije, u sklopu šire dezideologizacije društva, umesto nje formirale dve studijske grupe - za sociologiju i za filozofiju. Klasične nauke neguju se u sklopu Odseka (ranije instituta odnosno katedre) za istoriju, a folkloristika i narodna kultura na odgovarajućim odsecima.