Govor prof. dr Jasmine Grković-Mejdžor

Bogato naučno nasleđe akademika Pavla Ivića kojim je zadužio srpsku lingvistiku i filologiju obuhvata i zasnivanje organizovanog naučnoistraživačkog rada u oblasti istorije srpskog jezika i etimoloških istraživanja. On je prvi u nas uvideo potrebu timskih projektnih istraživanja u ovim oblastima. U vreme kada su druge slovenske sredine već imale svoje istorijske gramatike, izdanja i jezičku obradu barem najvažnijih spomenika, etimološke rečnike, u srpskoj sredini ovaj posao bio je ostavljen tek retkim pojedincima.

Organizovan rad na istoriji srpskog (tada srpskohrvatskog) jezika pod rukovodstvom profesora Ivića započeo je u Institutu za lingvistiku, osnovanom krajem 1969. godine. Te godine je na Katedri za južnoslovenske jezike Filozofskog fakulteta u Novom Sadu stasala i prva generacija postdiplomaca, što svedoči o staranju profesora Ivića, ali i rame uz rame s njim i profesorke Milke Ivić, da se obrazuje naučnoistraživački podmladak. Godine 1976. došlo je do integracije Instituta sa Katedrom za južnoslovenske jezike i u novoosnovanom Institutu za južnoslovenske jezike istraživanje istorije srpskog jezika nastavljeno u okviru projekta Istorija srpskohrvatskog narodnog i književnog jezika, kojim je i u novim uslovima rukovodio Pavle Ivić.

Vrsni znalac, stasao u školi Aleksandra Belića, profesor Ivić osmislio je projekat kao sveobuhvatnu istoriju srpskog jezika, u okviru koje su se izučavali kako književnojezički idiomi od početaka srpske pismenosti do vukovskog perioda tako i istorijska gramatika srpskog jezika. I kao neodvojivi deo istorije srpske pismenosti, grafija, ortografija i paleografija srpskih spomenika. Projekat je bio tematski podeljen u tri celine: a) istraživanja srpskoslovenskog jezika, b) istraživanja narodnog jezika, v) istraživanja pismenosti predvukovske epohe i razvoj književnog jezika u devetnaestom stoleću.

Veliki deo dosadašnjih proučavanja istorije srpskog jezika urađen upravo u okvirima ovog projekta, da pomenem samo neke od njih, Dečanske hrisovulje, Pravopis srpskohrvatskih ćirilskih povelja i pisama XII i XIII veka (1981), Paleografski opis i pravopis Dečanskih hrisovulja (1982), Rečnik imena Banjskog, Dečanskog i Prizrenskog vlastelinstva (1986), Prota Matija Nenadović. Memoari (1988), Jezik Andrije Zmajevića (1989), Jezik Jovana Hadžića (1989), Jezik 'Psaltira' iz štamparije Crnojevića (1993) i dr. Na projektu su urađene i objavljene čak četiri doktorske disertacije a kroz rad na njemu obrazovalo se nekoliko generacija istoričara jezika. Uz to, profesor Ivić je neprestano podsticao mlađe saradnike da rezultate svojih istraživanja pretoče u radove, ohrabrujući nas svojim sugestijama, koje su uvek pokazivale da s velikom pažnjom čita naše priloge.

Učenici Pavla Ivića na Odseku za srpski jezik i lingvistiku - oni koji su to i formalno bili ali i oni kojima su njegovi radovi i studije bili naučni putokaz - nastavili su njegovim putem. U novim ciklusima nastavljen je rad na projektu, ovaj put naslovljenom Istorija srpskog jezika, čiji je finansijer Ministarstvo za nauku i tehnološki razvoj Republike Srbije. U tradiciji proteklih decenija, na projektu se neguju nove generacije istraživača. Dosad su na njemu odbranjene dve doktorske disertacije i tri magistarska rada, a u izradi su četiri doktorske teze. Objavljen je veliki broj radova, knjiga, a saradnici na projektu učestvovali su na većem broju domaćih i međunarodnih naučnih skupova.

Profesor Ivić je bio idejni tvorac i pokretač i projekta Etimološki rečnik srpskog jezika, koji se odvija u okviru Etimološkog odseka Instituta za srpski jezik SANU. Njegovim zalaganjem 1982. godine doneta je odluka o zasnivanju ovoga projekta, a rad je započeo naredne godine, da bi do 1990. na njemu radilo šestoro saradnika. Jedan od njegovih pririteta bilo je i usavršavanje istraživača u inostranstvu i on je, zahvaljujući ličnim i profesionalnim vezama sa vrhunskim slovenskim etimolozima (F. Bezlaj, F. Slavski, V. Boriš, O. N. Trubačov), organizovao odlaske svojih saradnika u vodeće centre slovenske etimologije. Radio je i na formiranju odgovarajuće biblioteke, a bio je i njen prvi darodavac. Ogledna sveska etimološkog rečnika pojavila se 1998; u njoj je, pored profesora Ivića, učestvovalo još pet autora. Nažalost, umro je 1999. godine i nije doživeo prvu svesku Rečnika, 2003. Njegovi saradnici nastavili su posao i ovoga leta pojavila se i 3. sveska rečnika.

Iako profesor Ivić fizički već deset godina nije više sa nama, on ostaje zauvek prisutan svojim zaveštanjem. Izuzetnim naučnim legatom, kojim se upisao zlatnim slovima ne samo u istoriju srpske već i slovenske i svetske lingvistike. Ali i u delo pretočenom vizijom – da kroz timski rad srpska istorijska lingvistika i filologija stanu rame uz rame sa postignućima drugih slavističkih sredina.

prof. dr Jasmina Grković-Mejdžor